Kırklareli Toprak Araştırma Enstitüsü, ITÜ ile beraber üçüncü projesine hazırlanıyor Ilimizde daha önce ortaklaşa birçok projeye imza atan Atatürk Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü, Istanbul Teknik Üniversitesi işbirliğiyle üçüncü bir projeye başlama hazırlığında. Projenin ana hedefini buğday bitkisinin karbondioksit, su buharı ve enerji akılarının belirlenmesi olarak ifade eden Enstitü Müdürü Dr. Fatih Bakanoğulları, bu hedeflere ulaşmak için dünyada CO2 ve su buharı akılarının ölçümünde yaygın olarak kullanılan Eddy Kovaryans (EC) yöntemi kullanılacağını kaydetti. Bakanoğulları açıklamasının devamında şu cümlere yer verdi: Tarımsal kuraklık ile ilgili çalışmalara faydası olacak “Enerji akılarının belirlenmesi için Bowen Oranı Enerji Dengesi yöntemi kullanılacaktır. Böylece buğday bitkisinin gelişme dönemi boyunca bu bileşenlerin değişimi belirlenecek. Ayrıca bu değerler ile diğer meteorolojik faktörler arasında ilişki bulunup bulunmadığı araştırılacak. Enerji akılarından yararlanarak, bilhassa tarımsal kuraklık ile ilgili çalışmalarda, son derece önemli olan buharlaşma değerinin hesaplanması için kullanılan eşitliklerde gerekli olan yüzey direncinin, bitki gelişme dönemi boyunca değişimi hesaplanacak. Bunlara ilave olarak, tarımsal meteorolojik parametrelerden olan buğday bitkisinin, aerodinamik yüzey direnci ve yaprak alan indeksinin gelişme dönemi boyunca değişimi de belirlenecek. Böylece buğday bitkisi ile ilgili bazı tarımsal meteorolojik değişkenler belirlenmiş olacaktır.” Buğday bitkisinin net karbon birikimi ölçülecek Projenin en önemli sonuçlarından birini, iklim değişimi ile ilgili ülkemizde yürütülen sera gazı bütçesinin belirlenmesinde kullanılacak olan ve ülkemizde tarım alanlarımızın büyük bir kısmında yetiştirilen buğday bitkisinin net karbon birikimini, brüt fotosentezini ve solunumunu belirlemek olarak kaydeden Bakanoğulları, “Bilhassa net karbon birikimi, tarım alanları tarafından atmosferden yutulan karbon miktarını, yani yutak kaynağı olarak tarımsal bitkilerin payını belirleme açısından, son derece önemlidir. Bu çalışmada buğday bitkisinin net karbon birikimini ölçmede ve hesaplamada kullanılacak alet ve yöntemler, dünyada kabul edilen modern ölçme sistemleri ve yöntemleridir.” diye konuştu. Dr. Fatih Bakanoğlulları proje faaliyetlerinin hedeflerini de şu şekilde sıraladı: Bu tarz çalışmalar ülkelerin karbon bütçesini belirlemek için son derece önemlidir “Küresel ısınmanın bir sonucu olan iklim değişiminin tarım ve orman alanlarına etkileri, günümüzde en çok yoğunlaşılan araştırma konularından biridir. Bir diğer önemli araştırma konusu da küresel ısınmaya neden olan kaynakların tespiti ve bu kaynakları azaltıcı etmenlerin arttırılmasıdır. Bu sebeple, küresel ısınmaya neden olan ve atmosfere genellikle insan kaynaklı sebeplerden salınan sera gazlarının konsantrasyonunun azaltılması ile ilgili çalışmalar ve toplantılar yapılmaktadır. Diğer yandan bilhassa sera gazları içinde, atmosferde en fazla bulunanı ve küresel ısınmanın ana sebeplerinden biri olarak gösterilen, atmosferdeki CO2 konsantrasyonunun azaltılmasına neden olan etmenlerden biri okyanuslar ve kara yüzeyleridir. Bilhassa bitkiler en önemli karbon depolama (yutak) kaynaklarından biridir. Çünkü bitkiler fotosentez ile aldıkları CO2'yi solunum ile geri verdiklerinde bir miktarını bünyelerinde karbon olarak tutarlar. Yani fotosentezle aldıkları karbon ile verdikleri karbon arasında bir denge yoktur. Işte bu bitkiler tarafından biriktirilen karbon ile ilgili, dünyada yeterli çalışmalar uzun yıllardır yapılmadığından, bu konu ülkelerin karbon bütçesini belirlemek için son derece önemlidir. Bu çalışma ile ülkemizde tarım alanlarımızda karbon depolama miktarımızı hesaplayabilmek için bir ön adım atılması planlanmıştır. Dünyada bitkilerin karbon yutma kapasitelerinin belirlenmesinde kullanılan EC yöntemi bu çalışmada kullanılacaktır. Buğday bitkisi tarafından tutulan karbon miktarının belirlenmesi için bu çalışma yapılıyor. Buradaki bilgi, ülkemizin sera gazı bütçesinin daha doğru hesaplanabilmesi için gereklidir. Çalışmalarımız, ülkemizin sera gazı bütçesinin hesaplanmasına, tarımsal ürünlerin payının belirlenmesine ve buharlaşma açısından bakıldığında kuraklık ile ilgili çalışmalara önemli katkı sağlayacaktır. Diğer yandan buharlaşma ile ilgili bilgiler tarımsal kuraklık ile ilgili çalışmalarda değerlendirilebilecektir. Buğday bitkisinin tarımsal meteorolojik özelliklerinin belirleneceği bu çalışma, kapsamı bakımından son derece önemlidir. Toprak ve/veya su yüzeylerinden buharlaşma ile büyük miktarda bir su atmosfere taşınmaktadır. Bu sebeple, buharlaşmanın ölçülmesi ve hesaplanabilmesi için birçok teknik yöntem geliştirilmiştir ve geliştirilmektedir.” Son yıllarda pek çok araştırmacı tarafından kullanılan buharlaşma denklemlerinde, bilhassa enerji dengesinin bileşenlerinden yararlanıldığını belirten Bakanoğulları, enerji dengesi bileşenlerini; net radyasyon, toprak ısı akışı, buharlaşma gizli ısı akışı ve hissedilebilir ısı akışı olarak dile getirdi. Bakanoğulları, “Ülkemizde şu ana kadar tarımsal meteoroloji ve bilhassa bitkilerin tarımsal meteorolojik özellikleri ile ilgili uygulamalı araştırma çalışmaları arzulanan seviyede değildir. Bu alandaki eksikliklerimizin uygulamalı araştırmalar ile tamamlanması gerekmektedir. Gerek iklim değişimi için, gerekse tarımsal çalışmalar için bitki yüzeylerinin enerji dengesi bileşenlerinin, bitki gelişme dönemi boyunca nasıl değiştiğinin bilinmesi, tarım ve çevre ile ilgili çalışmalar açısından gereklidir. Iklim değişimi sonucunda ortaya çıkabilecek yağışın miktarındaki azalmaların sebep olacağı kuraklığın en fazla etkileyeceği alanlardan biri olan tarımda sulama suyu miktarının doğru olarak hesaplanması, su kullanımında verimi arttıracaktır.” diye konuştu. Çalışma sonuçlarından araştırmacılar ve kurumlar faydalanacak Projenin buğday bitkisinin iki gelişme dönemi boyunca yürütüleceği, tüm bu ölçümlerin ve çalışmanın sonuçlarından; buğday ekolojisi, iklim bilimciler, sulama, tarımsal meteoroloji ve çevre konusunda faaliyet gösteren araştırmacılar ve kurumların faydalanabileceği belirtildi. Bunun sonucunda da, hem ulusal hem de küresel sera gazı ve enerji dengesinin belirlenmesi için gerekli veriler toplanacağını kaydeden Dr. Bakanoğulları, buharlaşma ve tarımsal meteoroloji ile ilgili araştırmalara önemli bir veri desteği sağlanacağını söyleyerek açıklamasını şöyle tamamladı: “Elde edilen çıktılar, tarımsal çevre, küresel ısınma, ekolojik zonların belirlenmesi ve bitki örtüsü CO2 ve H2O akı modellerin test edilip düzeltilmesi amaçlarına da hizmet edebilecektir. Araştırmalar ve analizler, arazi uygulamaları ile birlikte 36 ayda tamamlanacak. Çalışma, disiplinler ve kurumlar arası işbirliği yapılacak bir proje kapsamında gerçekleştirilecek. Araştırmada Istanbul Teknik Üniversitesi Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü (ITÜMM) ile Tarım ve Köy Işleri Bakanlığı TAGEM Kırklareli Atatürk Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (KATSKAE) işbirliği yapmaktadır.” Dr. Fatih Bakanoğullarının ayrıntılı bir şekilde anlattığı proje ekibinde; Prof. Dr. Levent Şaylan (Proje Lideri) Prof. Dr. Zerefşan Kaymaz (Araştırmacı), Doç. Dr. Ahmet Duran Şahin, Prof. Dr. Engin Yurtseven (Danışman), Dr. Barış Çaldağ ve Soner Günay (Mühendis) yer alıyor. Levent Şaylan kimdir? Projenin önderliğini yürütmekte olan Kırklarelili Prof. Dr. Levent Şaylan, ITÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümün’de görev yapıyor. Viyana Boden Kultur Üniversitesi 1993 yılında doktorasını yapan ve 2005 yılından bu yana da Tarımsal Meteoroloji ile ilgili konularda çalışmalarını sürdürüyor.