Kırklareli Halk Sağlığı Müdürü Uzm. Dr. Nihat Kutluay 21-27 Nisan tarihleri arasında kutlanmakta olan “Aşı Haftası” dolayısıyla yaptığı açıklamasında şunları kaydetti:




HABER MERKEZİ





“Genişletilmiş Bağışıklama Programı kapsamında yürütülen hastalık kontrol programlarının stratejileri konularında sağlık personelinin duyarlılıklarının arttırılması, toplumun aşılama ve aşı ile korunulabilir hastalıklar konusundaki farkındalığının artırılması ve bilgilendirilmesi, gezici ekiplerle  saha tarama çalışmalarına hız vererek öncelikle 5 yaş altındaki eksik aşılı çocukların aşılarının tamamlanması, aşılama hizmetine yeterince ulaşamayan gruplara ulaşılması amacıyla merkezi ve iller düzeyinde aktivitelerin düzenlendiği bir haftadır.


Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi’nin bir girişimi olan Avrupa Aşılama Haftası’nın ilki 2005 yılında düzenlenmiştir. Bu yıl 5’ncisi düzenlenecek olan haftada, etkinlikler 21 Nisan-27 Nisan 2012 tarihleri arasında düzenlenecektir. 


Bu yılki aşı haftasının ana teması, “Sağlık personelinin sürveyans konusunda bilgilendirilmesi, duyarlılığının arttırılması, sektörlerarası işbirliği yoluyla toplumun aşılama konusunda farkındalığının arttırılması yolu ile eksik aşılı ve aşısız çocukların (0-5 yaş) aşılarının tamamlanması”dır. 


Bu hedefe ulaşabilmek için; toplumun aşılama  hizmetlerine talebinin arttırılması için sektörler arası işbirliği ile aşılamanın önemi ve çocukluk dönemi aşı takvimi konularında bilgilendirme yapılacak ve sosyal mobilizasyon faaliyetleri düzenlenecektir. Bütün aile hekimleri tarafından aşı kayıtlarının gözden geçirilerek aşısız veya eksik aşılı çocukların tespit edilmesi, tüm sağlık kurumlarına başvurularda çocukların aşılama durumlarının sorgulanarak aşıların tamamlanması sağlanacaktır. Ayrıca eksik aşılı ya da aşısız çocukların aşılarının tamamlanması için uygulanması gereken stratejiler, planlamalar yapılmalı ve çalışmalar yürütülmelidir.


İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri v.b. mikropların hastalık yapma karakterlerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı zehirlerin (toksinler) etkilerinin ortadan kaldırılarak, geliştirilen biyolojik maddelere AŞI denir.


Aşı, insanları hastalıklardan ve onun kötü sonuçlarından koruyabilmek için sağlam ve risk altındaki kişilere uygulanır.


Vücut bu şekli ile kendisine zarar vermeyen mikrop ya da toksinleri tanır ve onlara karşı bir savunma yöntemi geliştirir. Böylece gerçek mikropla karşılaşıldığında da bu yöntemle savaşır ve kişi hastalığa yakalanmaz. Bu kişi artık o hastalığa karşı bağışıktır. Bağışıklama, aşıyla korunulabilir hastalıkların ve ölümlerin önlenmesi açısından en önemli toplum sağlığı müdahaleleri arasında yer almaktadır.


Aşılar, belirli bir hastalığa yakalanmadan önce kişilere ulaşıp onların bağışıklanmalarını sağlamak amacıyla verilir. Vücutta savunma mekanizmasını uyararak, hastalık etkenini tanıyan ve bu etkenle karşılaşıldığında onu yakalayıp yok eden koruyucu maddelerin (antikorlar) oluşmasını sağlarlar. Bu şekilde aşılanan kişi aşılandığı hastalıklara karşı bağışık yani dirençli olur. Oluşan direnç genellikle ömür boyu vücutta kalır ve hastalık etkeni ile karşılaşınca onu etkisiz kılmak için savaşır.


GBP’nin (Genişletilmiş Bağışıklama Programı) amacı aşı ile korunulabilir hastalıkların ve bu hastalıklardan kaynaklanan sakatlık ve ölümlerin engellenmesidir. Bu program kapsamında, Boğmaca, Difteri, Tetanoz, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Tüberküloz, Poliomyelit, Hepatit-B, Hemofilus influenza tip b’ye bağlı hastalıklar ile streptokokus pnömoniya’ya bağlı invaziv pnömokokal hastalıkların ve bu hastalıklardan kaynaklanan bebek ve çocuk ölümlerinin ve sakatlıkların engellenmesi hedeflenmektedir.


Temel amaç; doğan her bebeğin aşı takvimine uygun olarak yukarıda sayılan hastalıklara karşı bağışık kılınmasıdır. Genişletilmiş deyimi ise aşısız veya eksik aşılı bebek ve çocukların tespit edildiği anda aşılanmasının sağlanması ve bu uygulamanın ülke genelinde her yerde eşit olarak yapılması anlamını vurgulamak için kullanılmaktadır.


GBP akademisyenlerden oluşan Bağışıklama Danışma Kurulu’nun (BDK) bilimsel desteği ve önerileri doğrultusunda yürütülmektedir. BDK yılda en az iki kez toplanarak güncel gelişmeleri görüşmekte ve önerilerde bulunmaktadır. 


DaBT (karma aşı) difteri, boğmaca ve tetanozdan, Polio aşısı çocuk felcinden, Hep-B aşısı Hepatit B’ye bağlı B tipi sarılık, siroz ve karaciğer kanserinden, Hib aşısı H. influenza tip b’ye bağlı menenjit, zatürre ve orta kulak iltihaplarından, BCG aşısı veremden, KKK (Kızamık-kabakulak-kızamıkçık ) aşısı kızamığa bağlı zatürree, orta kulak iltihabı ve SSPE (subakut sklerozan panensefalit) hastalığından, doğumsal kızamıkçık sendromu ve kabakulaktan, KPA aşısı ise zatürree, beyin iltihabı ve kan zehirlenmesinden korur.


Tam aşılı çocuk; 1’er doz BCG ve KKK, 3’er doz DaBT/DBT, KPA, Polio, Hep-B ve Hib aşılarının tamamını almış çocuk olarak tanımlanmaktadır. Aşılarını uygun sayıda ve uygun aralıklarla almamış çocuklar yeterince korunmuş olmaz.


Uygulanan aşılar kişilere özel olan aşı kartına kaydedilmeli, bu aşı kartı ise mutlaka saklanmalıdır.


Ülkemizde halen uygulanan çocukluk dönemi aşı takvimi aşağıdadır: 


Hep B: Hepatit B Aşısı


BCG: Bacille Calmette-Guerin Aşısı (Tüberküloz)


DaBT-İPA-Hib: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, Hemofilus influenza tip b Aşısı (Beşli Karma Aşı)


KKK: Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşısı


OPA: Oral Polio (Çocuk Felci) Aşısı


Td: Erişkin Tipi Difteri-Tetanoz Aşısı


KPA: Konjuge Pnömokok Aşısı


DaBT-İPA: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, (Dörtlü Karma Aşı)


R: Rapel (Pekiştirme)


2005 yılı sonuna kadar 7 hastalığa (difteri, boğmaca, tetanoz, çocuk felci, kızamık,   hepatit-B, verem) karşı aşılama yapılıyordu.


2006 yılında bütün sağlık kuruluşlarında Hib, Kızamıkçık, Kabakulak aşıları uygulanmaya başlanmıştır. 2008 yılı başından itibaren DaBT-İPA-Hib aşıları tek enjektör içinde uygulanmaya başlanmış böylece bir seferde 5 hastalığa karşı aşılama yapılması sağlanmıştır. Kasım 2008 tarihinden itibaren ise; Mayıs 2008 doğumlu çocuklardan başlamak üzere; konjuge pnömokok aşısı (KPA) takvime eklenmiştir. Böylelikle aşı ile koruma sağlanan hastalık sayısı 11’e yükselmiştir. 2010 yılında ise ilköğretim 1. sınıfta uygulanmak üzere aşı takvimine DaBT-İPA (Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, (Dörtlü Karma Aşı) aşısı eklenmiş, bu şekilde bu yaş grubuna ek 1 doz boğmaca aşısı uygulanmasına başlanmıştır. Nisan 2011 tarihinden itibaren de daha geniş koruyuculuk sağlayan konjuge pnömokok aşısı uygulanmaya başlanmıştır.


Aşıların zamanında ve uygun aralıklarla uygulanması çok önemlidir. Ancak aşı takviminde belirtilen aralıklara göre aşıları tamamlanamamış çocuklarda önceki aşı dozlarının tekrar yapılmasına gerek yoktur. Aradan uzun bir süre geçmiş olsa bile, aşılamaya bırakılan yerden devam edilir, eksik aşılı çocuk saptandığında yaşına uygun olarak aşıları tamamlanır.


Aşılanarak bağışık hale gelmiş bireylerin oluşturduğu toplumlar, hastalıkların yayılmasına karşı direnç gösterirler. Bu yolla henüz aşılanmamış, aşılanmaya engel oluşturan bir hastalığı olanlar da korunmuş olur. 


Bütün çocuklar doğar doğmaz takvime uygun bir şekilde aşılanmaya başlanmalıdır. Bunun dışında sadece çocuklar değil bağışık olmayan tüm yetişkinler yaşlarına uygun olarak tetanoz, difteri, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, grip, pnömokok hastalıklarına karşı aşılanmalıdır. Bazı hastalıklar için risk grubunda kabul edilen erişkinler de sağlık kuruluşlarına başvurarak yapılması gereken aşılar konusunda bilgi edinmeli ve aşılanmalıdır. Hastalıklar açısından riskli ülkelere seyahat edecekler ise bölgenin özelliğine göre gerekli aşıları yaptırmalıdırlar.


Ülkemizde ileri yaş nüfusun giderek artmasıyla, kronik hastalıklar (kalp, akciğer, böbrek hastalıkları, şeker vb) ve kanserlerde de buna bağlı bir artış meydana gelmekte olup bu durum erişkin bağışıklamasının giderek daha da ön plana çıkmasına neden olmaktadır.  Bu nedenle erişkinler de kendileri için uygun aşılama şeması konusunda mutlaka bir hekime danışmalıdır.


Aşı uygulamaları illerde Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık ocakları, sağlık evleri, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezleri, devlet hastaneleri, toplum sağlığı merkezlerinde ve aile sağlığı merkezlerinde uygulanır.


Aşılar Sağlık Bakanlığı kurum ve kuruluşlarında ücretsiz olarak uygulanmaktadır. Ayrıca bazı riskli grup aşılamaları Tedavi Yardımına İlişkin Uygulama Tebliği/Sağlık Uygulama Tebliği kapsamında sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenmektedir.  


Daha önce büyük salgınlar ve ölümlere yol açan çiçek hastalığı 1977 yılından itibaren tamamen yok edilmiştir. Hastalık etkeni yok edildiğinden çiçek aşısı uygulamalarına ihtiyaç kalmamış ve aşılama durdurulmuştur.


Yine çok önemli bir çocukluk çağı bulaşıcı hastalığı olan poliomiyelit (çocuk felci) hastalığına karşı dünya genelinde yaygın aşılama çalışmaları yapılmış ve hastalık yok edilme aşamasına getirilmiştir. 1988 yılında 350.000 olan vaka sayısı 2009 yılında 1606 vaka olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizde son polio vakası 26 Kasım 1998 tarihinde görülmüştür. 


Ancak halen dünyada vakaların görülmesi nedeniyle program ve aşılama çalışmalarına devam edilmektedir. Polio Eradikasyon Programı çalışmaları ile Ülkemizin de içinde bulunduğu Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi 21 Haziran 2002’de “Poliodan Arındırılmış Bölge” Sertifikası ile belgelendirmiştir. 


Ülkemizde kızamık hastalığını yok etmeye yönelik bir program başlatılmış, 2003–2005 döneminde 9 ay–14 yaş grubunda 18.216.897 çocuğumuz ek kızamık dozu ile aşılanmıştır. Yılda 30.000 üzerinde vaka görülürken 2010 yılında hiç yerli vakamız bulunmamaktadır.2011 yılında yurtdışından gelen vakalara bağlı Ülkemizde 111 vaka görülmüştür. Her 100 çocuktan 97’si aşı takvimine göre aşılanarak dünyada birçok ülkenin başaramadığı yüksek aşılama hızlarına ulaşmıştır.


Sizlerden Beklentilerimiz;


Aşılamanın önemini her fırsatta vurgulayalım.


Çocuklarımızın aşılanmasını sağlayalım. Aşılanma şansını kaçıranlar var ise aşılanmaları için Sağlık kuruluşlarına götürelim.


Sağlıklı bir toplumun gereği için aşılama hizmetinin vazgeçilemez olduğu bilincini tüm kesimlere ulaştıralım.


Aşıyla önlenebilir hastalıkların; çocuklarımızın, anne ve babalarımızın karabasanı olmaktan hep beraber çıkaralım.


Aşılama ile sağlıklı bir geleceğe doğru çocuklarımızla birlikte sağlıklı adımlar atalım.


Erişkinlerde ve risk gruplarındaki bağışıklama çalışmalarını destekleyelim.” (s)